Sosyal Hizmet: Temel Alanlar ve Eleştirel Tartışmalar
Çeviri Editöründen
Doç. Dr. Tarık Tuncay
Elinizde tuttuğunuz bu eserde, birçoğu tanınmış akademisyen, sosyal hizmet mesleğinin sorun ve müdahale alanlarındaki güncel konuları eleştirel ve derinlikli bir bakış açısıyla ele almaktadır. Kitabın editörlüğünü, sosyal hizmet bilim çevresinde uluslararası ölçekte tanınan Robert Adams, Lena Dominelli ve Malcolm Payne üstlenmiştir. Bu önemli sosyal hizmet yazarları, bazı bölümlerini de kendileri kaleme alarak kitabın değerini daha çok artırmıştır.
Türkiye’de son on beş yılda sayıları -mantar gibi- hızla çoğalarak yetmişi geçen lisans ve daha az sayıda lisansüstü sosyal hizmet programlarında eğitim verilmeye devam ederken, Türkçe bilimsel kaynak kitaplığının da hızla gelişmesi gerekmektedir. Hiç şüphesiz mesleğimizin gelişmesinden memnuniyet duyuyoruz ve bunu Türkiye’deki sosyal refah hizmetlerinin güçlenmesinin bir göstergesi de sayıyoruz. Ne var ki bu hızlı çoğalma ve büyüme sürecinde mesleki sapma ve indirgenme gibi tehditler de sosyal hizmeti –insan hakları ve sosyal adalet– temel misyonundan uzaklaştırma riskini artırıyor. Bu riski azaltmanın en önemli koşulu sosyal hizmet disiplini ve mesleği hakkında daha derin düşünmektir.
Kitaptaki birçok bölüm, okuyucuya bu derin ve kapsamlı düşünme olanağını vermektedir. Sosyal hizmet disiplininin kendisine has kuramsal yaklaşımlarının yanı sıra, hukuk, ekonomi, sosyoloji, psikoloji, psikiyatri ve antropoloji gibi disiplinlerde üretilen kuramsal bilgilerin insanların ekonomik refahını ve psikososyal iyilik halini sağlamak için eylemlere dönüştürüldüğü bir meslek olan sosyal hizmette bu disiplinlerin etkisini koşullara ve gereksinimlere göre ölçülü, dengeli ve de birlikte kullanmak gerekiyor. Örneğin, yoksulluk sorununu kavramak ve etkilerini azaltmak için ekonomi bilgisini kullanmak öncelikli olduğu gibi, yoksulluğu yalnızca ekonomik yönüyle okuyan bir uygulamacının sosyal hizmet uzmanlığı ayni ve nakdi yardımlara indirgenir. Benzer biçimde, intihar davranışını yalnızca klinik psikoloji ve psikiyatri bilgisiyle okumaya çalışan –ve majör depresyonun etkisi olarak gören– bir uygulamacının sosyal hizmet uzmanlığı, mesleki sapmaya maruz kalır ve psikiyatrlar ve klinik psikologlarla mesleki rol çatışması yaratır. Örnekleri çoğaltabiliriz. Son tahlilde sosyal hizmet mesleği, bireysel sorunların hem bireysel hem de toplumsal, ekonomik ve kültürel bağlamlar içinde değerlendirilmesini ve müdahalenin de çok boyutlu olarak hayata geçirilmesini gerektiren ve bilgi-beceri-değer temeliyle de bunu mümkün kılan eşsiz bir meslektir. Zira sosyal hizmet mesleğini diğer sosyal mesleklerden ayırt eden “eşsiz” özelliği de sorunları hem bireysel hem de sosyal çevresel bağlamda ele almasıdır. Örneğin, tipik bir ebeveyn ergen çatışmasının çözümü için gerçekleştirilen aile danışmanlığında, bireyler arası iletişim örüntülerini değerlendirme ve –olumsallık sözleşmesi, yer değiştirme, olumlu pekiştireçler vb. tekniklerle– değiştirme yapılır. Bu süreçte danışmanlık yapan sosyal hizmet uzmanı tarafından hangi kuramsal yaklaşımın, hangi tekniğin, hangi koşulda, ne ölçüde ve nasıl kullanacağının bilgisini yalnızca aile ölçekli klinik psikoloji bilgisi değil aynı zamanda aileyi daha geniş bağlamlarda inceleyen sosyoloji ve sosyal antropoloji bilgisi de sağlar. Böylece sosyal hizmet uzmanı için aile danışmanlığı yalnızca davranış veya tutum değiştirmekle sınırlı kalmaz, ilaveten ailenin işlevselliğini engelleyen sosyo-ekonomik göstergelerin saptanmasına ve değiştirilmesi için aracılık yapılmasına çaba harcanır. Sosyal hizmet uygulamasını diğer sosyal mesleklerden ayırt edici biçimde gerçekleştirmek için farklı sosyal bilim alanlarındaki bilimsel bilgi birikimini profesyonel yardım sağladığımız insanların gereksinimlerine göre eklektik olarak kullanmak zorundayız. Son tahlilde ise, eklektik sosyal hizmet uygulamasının gerçekleşmesinin koşulu, referans aldığımız –psikoloji, psikiyatri, sosyoloji, antropoloji temelli– bilgi kümelerine ilişkin yeterli derinlikte bir birikimin tesis edilebilmesidir. Bu kitap derin düşünme ve kapsamlı öğrenme sürecine somut katkılar sağlıyor.
Bu eserin ortaya çıkmasında öncü olan yapı öncelikle Nika Yayınevi’dir. Özellikle, değerli sosyal hizmet uzmanı Durdu Baran Çiftçi’nin emeklerini ilgiyle izliyorum. Türkiye’de akademik eserlerin üretiminin ekonomik kaygılar nedeniyle görece sınırlı olduğunu varsayarsak, bu eser gibi sosyal hizmetin akademik alanında mihenk taşı olabilecek diğer birçok eserin de Türkçeye kazandırılması için Nika Yayınevi anlamlı bir özveride bulunmaya devam ediyor. Kitabımızın doğru ve nitelikli bir Türkçe sosyal hizmet terminolojisi ile sunulmasında yalnızca editör olarak benim katkım olmadı. Büyük çoğunluğu Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmet Anabilim Dalı’nda doktora düzeyinde araştırma görevlisi olan bir ekibin çabası sonucu bu kitap elinize ulaşmıştır. Dr. Aslıhan Burcu Öztürk, Dr. Aslıhan Aykara, Dr. Oğuzhan Zengin, Buğra Yıldırım, Çağıl Öngen, Engin Fırat, Ercem Erkul, Gökhan Topçu, Göktan Koçyıldırım, Melih Sever, Meltem Oral, ve Sedat Yağcıoğlu yoğun bir çalışma ile kendi bölümlerini Türkçeye çevirmediler, Türkçe söylettiler. Bunu da yalnızca İngilizce dilindeki değil aynı zamanda sosyal hizmet terminolojisindeki yetkinlikleri ile mümkün kıldılar.
Metnin genelinde “social work” ve “social worker” temel meslek kavramlarını “sosyal hizmet” ve “sosyal hizmet uzmanı” olarak tercüme ettik. Elbette bunun yerine “sosyal çalışma” ve “sosyal çalışmacı” da kullanabilirdi. Zira kamu kurumlarında çalışan profesyonellerimizin kadro unvanı sosyal çalışmacıdır. Ne var ki, Türkiye genelinde hem yükseköğretim kurumlarındaki resmi bölüm adlarının sosyal hizmet olması hem de sahadaki profesyonellerin kadro unvanları yerine, meslek unvanı olarak sosyal hizmet uzmanını görece daha yaygın kullanması nedeniyle –ve de kavram birliğini korumak adına– böyle bir seçim yaptık.
Kitabın Türkçe baskısını çıkartacağımızı İngilizce baskının editörleri olan Malcolm Payne ve Lena Dominelli’ye ilettim. Malesef üçüncü editör olan Robert Adams 2015 başında aramızdan ayrılmıştı. Hem Payne hem de Dominelli bunu memnuniyetle karşıladı ve birlikte bir önsöz yazdılar. Sosyal hizmet mesleğinin Türkçe bilimsel literatürü, hem Türkiye’den sosyal hizmet akademisyenleri ve saha çalışanlarının özgün üretimleri hem de uluslararası düzeydeki yazarların tercüme eserleri ile güçlenmeye devam edecektir. Bu kitabın akademik gelişme sürecinize katkı yapmasını dilerim.
---
